Kryzys finansowy w Narodowym Funduszu Zdrowia – przyczyny i konsekwencje
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) zmaga się obecnie z poważnym kryzysem finansowym, który ma szerokie skutki dla całego systemu ochrony zdrowia. W niniejszym artykule analizujemy przyczyny tego kryzysu, jego skutki oraz możliwe scenariusze wyjścia z sytuacji.
Stan finansów NFZ
Jedną z kluczowych przyczyn obecnych problemów NFZ jest drastyczny spadek środków finansowych. Bilans NFZ na koniec 2023 roku wyniósł 29 miliardów złotych, co oznacza zmniejszenie o prawie 15 miliardów złotych w porównaniu do poprzedniego roku. Dodatkowo, w 2023 roku Fundusz odnotował stratę w wysokości 16 miliardów złotych, co oznacza zmianę o 23,6 miliarda złotych względem wyniku z 2022 roku, który zamknął się pozytywnym bilansem.
Wydatki NFZ w 2023 roku przekroczyły plan finansowy o 23,14 miliarda złotych, podczas gdy przychody wzrosły jedynie o 1,7 miliarda złotych. Taki deficyt budżetowy wywołany jest szeregiem czynników, w tym decyzjami o zniesieniu limitów na niektóre świadczenia zdrowotne, co mogło spowodować bardzo duży wzrost liczby procedur medycznych i porad, generując dodatkowe koszty.
Zniesienie limitów na świadczenia zdrowotne
Zniesienie limitów na niektóre procedury medyczne było ważnym czynnikiem, który pogorszył sytuację finansową NFZ. Już w roku 2021, w ramach „Polskiego Ładu”, zniesiono limity na ambulatoryjną opiekę specjalistyczną. Mimo zwiększonych nakładów finansowych na ten segment, kolejki do specjalistów nie uległy istotnemu skróceniu, co wskazuje na nieefektywność samego mechanizmu znoszenia limitów.
Innym przykładem jest decyzja o zniesieniu limitów na opiekę paliatywną i hospicyjną od 1 kwietnia 2024 roku. Placówki medyczne dostosowały się do nowych regulacji, zwiększając liczbę realizowanych świadczeń, co spowodowało wzrost kosztów. Niestety, brak pewności co do finansowania nadwykonań postawił wiele placówek w trudnej sytuacji finansowej, zmuszając je w chwili obecnej do zadłużania się lub korzystania z własnych rezerw.
Dodatkowe obciążenia finansowe
Kolejnym istotnym elementem kryzysu w NFZ było przerzucenie na Fundusz w 2023 roku finansowania całego pakietu świadczeń, takich jak ratownictwo medyczne czy szczepienia, które wcześniej były opłacane z budżetu państwa. Decyzja ta dodatkowo obciążyła budżet NFZ, który już zmagał się z problemami finansowymi.
Problemy z wypłatami za nadwykonania
Brak środków na pokrycie tzw. nadwykonań, czyli świadczeń medycznych wykonanych poza limitami kontraktów z NFZ, jest kolejną poważną konsekwencją kryzysu finansowego. Szpitale i placówki medyczne w całej Polsce nie otrzymały środków za nadwykonania na czas, co prowadzi do zadłużania się, zamykania oddziałów i wydłużania kolejek pacjentów. Szczególnie trudna sytuacja panuje w województwach mazowieckim, śląskim, małopolskim i lubelskim.
Wpływ imigrantów z Ukrainy na system ochrony zdrowia
Dodatkowym wyzwaniem dla NFZ jest udział dużej liczby imigrantów z Ukrainy, wśród których znajdują się także tacy, którzy korzystają z systemu ochrony zdrowia bez płacenia składek - ze względu na sytuację rodzinną (np. niepracujące matki z dziećmi) lub po prostu, którzy dopiero podjęli pracę, a od radu uzyskali prawo do pełni świadczeń. Choć z jednej strony Polska zobowiązała się do pomocy humanitarnej, z drugiej strony brak środków na pokrycie tych kosztów generuje dodatkowe obciążenia dla i tak już przeciążonego systemu.
Ograniczenia budżetowe i nadmierny deficyt
Niewielkie możliwości dalszego finansowania NFZ wynikają również z faktu, że Polska objęta jest procedurą nadmiernego deficytu, co ogranicza zdolność państwa do dalszego zadłużania się. Rezerwy funduszu zapasowego zostały wyczerpane, a dalsze przekazywanie środków z budżetu państwa stoi pod znakiem zapytania.
Polacy uciekają do prywatnej opieki zdrowotnej
W obliczu pogarszającej się sytuacji w publicznej ochronie zdrowia coraz więcej Polaków decyduje się na korzystanie z prywatnych usług medycznych. Wydatki prywatne na ochronę zdrowia wynoszą obecnie 1,3% PKB, czyli około 39 miliardów złotych - tak wiele Polacy muszą wykładać z własnej kieszeni, pomimo wzrostu składek na NFZ.
Wnioski
Kryzys finansowy w NFZ ma wielowymiarowe skutki dla całego systemu ochrony zdrowia w Polsce. Konieczne jest podjęcie szerokich działań naprawczych, zarówno w zakresie finansowania, jak i zarządzania zasobami, aby zapobiec dalszemu pogłębianiu się problemu.
Dr Filip Furman
Wybrane źródła: